Η Λίζυ Μπόρντεν πήρε ένα τσεκούρι (ΙV)

Όπως ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης στην Αγγλία, έτσι και η Λίζυ Μπόρντεν εξακολουθεί να «στοιχειώνει» τον κόσμο. Οι λόγοι για τους οποίους η ιστορία της Λίζυ διατηρήθηκε ζωντανή με την πάροδο των χρόνων, εμπίπτουν σε δυο κατηγορίες. Η πρώτη είναι ιστορική και πολιτισμική. Η αθώωση της Λίζυ Μπόρντεν, ήταν αναμενόμενη σύμφωνα με τη συμπεριφορά της κοινωνίας του 19ου αιώνα, αναφορικά με το γένος, την τάξη και την οικογένεια. Η δεύτερη είναι λογική: αν υποθέσουμε ότι η Λίζυ Μπόρντεν ήταν ένοχη για τους φόνους, υπάρχουν σοβαρά ερωτηματικά για το πώς τους πραγματοποίησε.

Οι δολοφονίες των Μπόρντεν έγιναν προς το τέλος της Βικτωριανής εποχής, το 1892. Το δικαίωμα ψήφου των γυναικών ήταν ένα επίμαχο θέμα, όπως και η εγκράτεια. Η ύποπτη Λίζυ Μπόρντεν ήταν μέλος της Ένωσης Χριστιανών Γυναικών υπέρ της Εγκράτειας, μιας ένωσης η οποία ήταν, επίσης, υπέρ του δικαιώματος ψήφου των γυναικών.

Την περίοδο εκείνη, η λέξη «Κυρία» είχε ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία. Αν και μερικοί πιστεύουν ότι η αθώωση της Λίζυ Μπόρντεν οφείλεται στο γεγονός ότι ήταν γυναίκα, αυτό απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Οι γυναίκες των κατώτερων τάξεων, οι πόρνες και οι σεξουαλικά απελευθερωμένες, όπως και εκείνες που ανήκαν σε εθνικές μειονότητες, δεν ήταν «Κυρίες» και, όπως επεσήμανε η Sojournet Truth στην εκπληκτική της ομιλία «Δεν είμαι γυναίκα εγώ?», ούτε προστατεύονταν από τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής, ούτε θεωρούνταν ανίκανες να διαπράξουν το κακό.

Αντίθετα, μια «Κυρία», θεωρούνταν πλάσμα ιδιαίτερης ευαισθησίας και εκλεπτυσμού. Η αίσθηση ηθικής της δεν έμπαινε σε αμφισβήτηση. Αυτές οι αντιλήψεις ήταν αποδεκτές από τους περισσότερους ανθρώπους, άσχετα του τι υποστήριζαν για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Επιπροσθέτως, πολλές προ-φεμινιστικές ομάδες, είχαν υιοθετήσει την ταξική άποψη ότι οι ψήφοι των γυναικών της προνομιούχας ανώτερης τάξης ήταν αναγκαίες, ώστε να εξισορροπήσουν τις επιβλαβείς συνέπειες του δικαιώματος ψήφου των ανδρών της κατώτερης τάξης.

Η Λίζυ Μπόρντεν, όπως και η αδελφή της Έμμα, ήταν «Κυρία». Ήταν, λοιπόν, αναμενόμενο να υποστηριχθεί από μια παράδοξη συμμαχία, προσωρινή φυσικά, συντηρητικών θρησκευτικών ομάδων από τη μια και προοδευτικών φεμινιστριών από την άλλη.

Αποτελεί κοινή γνώση ανάμεσα στους μελετητές της υπόθεσης Μπόρντεν, το γεγονός ότι η Λίζυ ενδέχεται να έκανε απόπειρα να αγοράσει πρωσικό οξύ, ένα δυνατό και αποτελεσματικό δηλητήριο, δυο μέρες πριν τους φόνους. Αυτός ο πιο «θηλυκός» τρόπος δολοφονίας, δεν θα είχε σοκάρει σε τέτοιο βαθμό όσο οι φόνοι με το τσεκούρι. Αν δε είχε επιτύχει η αγορά του δηλητηρίου και είχε όντως δολοφονήσει με αυτό τον τρόπο τους γονείς της, είναι πιθανότατο η Λίζυ Μπόρντεν να είχε καταδικαστεί και να είχε, προ πολλού, ξεχαστεί.Εντούτοις, αυτή η επιδεικτική σωματική μέθοδος που εφήρμοσε –υποθέτοντας, πάντα, πως ήταν ένοχος- ήταν, κυριολεκτικά, απίστευτη για μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης. Επίσης αδιανόητο ήταν το να καταδικάσεις μια «Κυρία» σε θάνατο δι’ απαγχονισμού ή στην ηλεκτρική καρέκλα, που αποτελούσε και νέα εφεύρεση για την εποχή.

Μια ενδιαφέρουσα όψη της υπόθεσης είναι το γεγονός ότι υπήρξε μια, σύντομη, κακότεχνη προσπάθεια (που καταγράφηκε ως «Υπόθεση Trickey-McHenry), να αφαιρέσουν από τη Λίζυ την ιδιότητα της «Κυρίας». Ο ανακριτής Edwin D. McHenry πληροφόρησε τον δημοσιογράφο της εφημερίδας Boston Globe, Henry Trickey (τον εξαπατηθέντα της υπόθεσης), ότι των φόνων είχε προηγηθεί άγριος οικογενειακός καυγάς, όταν ο Andrew Borden ανακάλυψε ότι η Λίζυ ήταν έγγειος, και απείλησε να την «πετάξει έξω από το σπίτι, εκτός αν του αποκάλυπτε το όνομα του άνδρα που την έφερε σε αυτή την κατάσταση».Η Boston Globe, ανακάλεσε το τερατώδες δημοσίευμα την επόμενη μέρα, με μια γλώσσα που είναι συμβολική όσο και ενδεικτική της θέσης των γυναικών τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Υπέβαλαν «την εκ βάθους καρδίας συγγνώμη τους για την απάνθρωπη αντανάκλαση που είχε το δημοσίευμά τους στην τιμή της ως γυναίκας». Την εποχή εκείνη, μια εγκυμοσύνη εκτός γάμου ήταν το ίδιο ειδεχθής με έναν φρικαλέο διπλό φόνο.

Όταν η Λίζυ μπήκε στην αίθουσα του δικαστηρίου με την ιδιότητά της ως «Κυρίας» άθικτη, οι δώδεκα άντρες ένορκοι είχαν μια καλή δικαιολογία να αρνηθούν να πιστέψουν τις κατηγορίες. Ήταν, εξάλλου, πατέρες και οι ίδιοι, και δεν θα ήταν καθόλου παρήγορο να ξέρουν ότι μια «Κυρία» όπως οι κόρες τους, μακέλεψε τους γονείς της.

Έχοντας όλα αυτά υπόψη, υπάρχουν αληθινά προβλήματα ως πως το με ποιο τρόπο διαπράχθηκαν οι δολοφονίες, πράγμα που σημαίνει ότι η υπόθεση δεν θα επιλυθεί ποτέ με τρόπο, τουλάχιστον, που να ικανοποιεί όλους τους παρατηρητές.«Δεν κάνω πράγματα με βιαστικό τρόπο». Αν κανείς δεχτεί ως πραγματική την ενοχή της Λίζυ, αυτό είναι το μεγαλύτερο ψέμα της. Θα είχε, όμως, σκληρό ανταγωνισμό από δυό άλλες εξώφθαλμες ψευτιές. Η πρώτη ήταν η ιστορία με το σημείωμα. Η Λίζυ είπε στη Μπρίτζετ, και στη συνέχεια στις αρχές, ότι η μητριά της είχε φύγει να επισκεφθεί κάποια άρρωστη φίλη, μετά τη λήψη ενός σχετικού σημειώματος. Κανείς, ποτέ, δεν βρήκε το σημείωμα, το αγόρι που, υποτίθεται, πως το παρέδωσε στο σπίτι των Μπόρντεν, ή τη γυναίκα που το έστειλε.

Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά, πως δεν υπήρξε σημείωμα καθώς, αν η υποτιθέμενη άρρωστη φίλη ανήκε στην καλή κοινωνία του Fall River, θα ήταν ιδιαίτερα δυσάρεστο να αναμίξει το όνομά της σε ένα σκάνδαλο. Επιπλέον, ακόμα και αν το σημείωμα ήταν ανύπαρκτο, δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι η Λίζυ είπε ψέματα γι’ αυτό. Υπάρχει η θεωρία που λέει ότι ο Μπόρντεν σκόπευε να μεταβιβάσει μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας στην Άμπυ εκείνο το πρωί, χωρίς οι κόρες του να πληροφορηθούν το γεγονός. Έτσι, ενδέχεται η Άμπυ να χρησιμοποίησε τη λήψη του σημειώματος ως πρόσχημα για να δικαιολογήσει την απουσία της από το σπίτι.

Η Λίζυ είπε επίσης στους ανθρώπους που είδε πρώτους μετά το θάνατο του πατέρα της, ότι την ώρα του φόνου βρισκόταν στον αχυρώνα αναζητώντας σύρμα για να σφίξει ένα κόσκινο. Στην ανάκριση κατέθεσε ότι έψαχνε βαρίδια για τις πετονιές της.

Χειρόγραφα της Lizzie Borden

Η φράση «Δεν κάνω πράγματα με βιαστικό τρόπο», ειπώθηκε κατά την προανάκριση, ως απάντηση στην ερώτηση του δημόσιου κατήγορου Hosea Knowlton γιατί της πήρε πάνω από είκοσι λεπτά να φάει δυο αχλάδια στο πατάρι του αχυρώνα, ενώ στο σπίτι κάποιος πετσόκοβε τον πατέρα της.

Ο διαθέσιμος χρόνος για τη δολοφονία του Μπόρντεν ήταν, πράγματι, βραχύς. Ο Μπόρντεν έφυγε από το γραφείο του στις 10.30’ και το πρώτο τηλεφώνημα στην αστυνομία έγινε στις 11.15’. Ήταν όμως, επίσης, αρκετός για να προλάβει η Λίζυ να δολοφονήσει τον πατέρα της. Γιατί, όμως, οι πρώτοι που κατέφθασαν στο σπίτι μετά το φόνο, δεν την βρήκαν λερωμένη με αίματα?Η ταινία που γυρίστηκε με την Elizabeth Montgomery στον πρωταγωνιστικό ρόλο, παρουσίασε τη Λίζυ να διαπράττει τις δολοφονίες γυμνή, ώστε να αποφύγει να λερώσει τα ρούχα της. Κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο στη Βικτωριανή εποχή, όπου η εικόνα μιας γυναίκας που περιφέρεται γυμνή στο σπίτι της, ήταν περισσότερο σοκαριστική από μια διπλή ανθρωποκτονία! Όπως και νάχει, η υπόθεση της γυμνής Λίζυ δεν εξηγεί την άψογη εμφάνισή της μετά το φόνο. Δεν υπήρχε ο απαιτούμενος χρόνος να πλυθεί και να ξαναφορέσει τα βαριά και πολύπλοκα γυναικεία ρούχα της εποχής. Τα μαλλιά της δεν ήταν βρεγμένα (από αίμα ή νερό) και το χτένισμά της ήταν άψογο.

Πολλοί πιστεύουν ότι το φόρεμα που έκαψε η Λίζυ λίγες μέρες μετά το φόνο, ήταν λεκιασμένο με αίμα, αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί κανείς δεν είδε ίχνος αίματος πάνω της, τόσο σύντομα μετά το φόνο του πατέρα της. Ούτε εξηγεί την αποτυχία της αστυνομίας να βρουν ένα ματωμένο φόρεμα, όταν εξέτασαν εξονυχιστικά τα περιεχόμενα της ντουλάπας της.
Η εξαφάνιση του όπλου του εγκλήματος είναι επίσης ένα αίνιγμα, που θέτει σε αμφισβήτηση την ενοχή της Λίζυ. Το τσεκούρι με τη σπασμένη λαβή παρουσιάστηκε στη δίκη σαν το πιθανό όπλο των φόνων, αλλά κανείς δεν κατέθεσε με βεβαιότητα ότι ήταν και το πραγματικό. Εάν ήταν όντως αυτό το όπλο και η Λίζυ ο ένοχος, τότε θα έπρεπε, μετά το φόνο του πατέρα της, να κατέβει στο υπόγειο, να σπάσει τη λαβή –πιθανότατα γιατί θα ήταν λερωμένη με αίμα- να την πετάξει στη φωτιά, να πλύνει το τσεκούρι και να το σκεπάσει με στάχτη, ώστε να υποτεθεί ότι βρισκόταν καιρό εκεί. Και όλα αυτά μέσα σε λίγα λεπτά. Αυτό θα σήμαινε ότι έπρεπε να κάνει πολύ, πολύ γρήγορα.

Αυτά τα πραγματικά ερωτήματα αναφορικά με την ενοχή της Λίζυ, θα συνεχίσουν εσαεί να αποτελούν πρόσφορο έδαφος για εικασίες και θεωρίες για τους «πραγματικούς ενόχους» ή τους «συνενόχους της Λίζυ».

Λόγω της συμβολικής αξίας της υπόθεσης Μπόρντεν ως μικρόκοσμου της Βικτωριανής εποχής, και λόγω των αινιγμάτων και σκοτεινών σημείων της, θα μας απασχολεί για πάντα, ασχέτως του πόσες φορές θα θεωρηθεί ως επιλυμένη. Τα σπίτια της Λίζυ υπάρχουν μέχρι σήμερα. Το σπίτι που έγιναν οι φόνοι έχει μετατραπεί σε Β & Β πανσιόν με το όνομα “Lizzie Borden” και το Maplecroft (το σπίτι που έζησε η Λίζυ μετά τη δίκη και μέχρι το θάνατό της) στεγάζει το «Μουσείο Λίζυ Μπόρντεν».Πάνω στην ιστορία της Λίζυ έχουν γραφεί δεκάδες βιβλία, έχουν γυριστεί ντοκυμαντέρ, μία ταινία, και έχουν δημιουργηθεί μια όπερα και ένα μπαλέτο.



Βιβλιογραφία
1. Forty wacks (David Kent)
2. Lizzie Borden (Jack Breson)
3. Murder casebook, issue 28: The lady killers
4. Lizzie didn't do it! (William Materton)
5. Goodbye Lizzie Borden (Robert Sullivan, στη σειρά των εκδόσεων Penguin: True murders)
6. The Lizzie Borden "axe murder" trial - A headline court case (Joan Axelrod - Contrada)
7. The Ma and Pa murders and other perfect crimes (Louis Solomon)
8. The Lizzie Borden sourcebook (David Kent)
9. The testimony of Lizzie Borden (Ken Leonhardt-Prisha Everett)
10. Lizzie Borden: A case book of family and crime in the 1890's (Joyce G. Williams)

Μετάφραση από τα αγγλικά-σύνθεση: Composition Doll